Αυτοάμυνα και νομοθεσία… Γιατι ο Έλληνας έχει δικαίωμα στην αυτοάμυνα

   «καλύτερα να σε δικάζουν δώδεκα από το να σε κουβαλάνε έξι».

(K. Wilkinson)

ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΟΧΩΡΕΙ ΣΤΟ ΑΔΙΚΟ

Η ανωτέρω ρήση, που είναι γνωστή, ιδιαίτερα στους νομικούς και διατυπώνεται με επίφαση και σε βιβλία του γενικού Μέρους του Ποινικού Δικαίου από τους καθηγητές του Ποινικού Δικαίου, κους Γ.Α Μαγκάκη και Ν. Ανδρουλάκη δείχνει το γενικό πλαίσιο αναζήτησης της αυτοάμυνας στις πολεμικές τέχνες.

Στα πλαίσια αυτού του βιβλίου δεν είναι δυνατόν να εξαντληθούν ή έστω να εξετασθούν ενδελεχώς όλα τα θέματα της αμύνης καθόσον δεν πρόκειται για εξειδικευμένο νομικό βιβλίο ούτε οι αναγνώστες αυτού νομικοί.

Είναι βέβαιο ότι σε μια εξαιρετική περίπτωση που θα χρειαστεί να καταφύγουμε σε όσες γνώσεις έχουμε αποκομίσει από την επί μακρόν ή σε μικρότερο χρονικό διάστημα ενασχόλησή μας με τις πολεμικές τέχνες ή και ένα δυναμικό άθλημα, όπως το box, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε που καλυπτόμαστε και που όχι από το νόμο.

Πρώτα απ’ όλα καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε ότι χτυπώντας έναν άνθρωπο στο δρόμο ή σε δημόσιο χώρο διαπράττουμε μια άδικη πράξη. Στο πλαίσιο του Ποινικού Δικαίου άδικη είναι η πράξη που υπάγεται στην ποινική υπόσταση του εγκλήματος ( Γ.Α Μαγκάκης, Γενικό Μέρος του Ποινικού Δικαίου). Υπάρχουν, όμως, επιτρεπτοί κανόνες αυτής που αίρουν τον άδικο χαρακτήρα της πράξης. Τέτοιοι λόγοι είναι γενικοί και ειδικοί, όπως καθολικοί και ατομικοί. Ο πρώτος από αυτούς είναι η άμυνα, όπως περιγράφεται στο άρθρο 22 του Π.Κ. (Ποινικού Κώδικα). Γενικά, οι λόγοι που αποκλείουν το άδικο μιας πράξης περιγράφονται στα άρθρα 20 έως 25 του Π.Κ. Ενδιαφέρουσα για τους ασχολούμενους με τις πολεμικές τέχνες είναι και η κατάσταση ανάγκης που αίρει το άδικο (άρθρο 25 Π.Κ.), οπως και η ιδιαίτερη κατάσταση στην οποία κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συλλάβει εκείνον που διαπράττει επ’ αυτοφώρω κακούργημα ή πλημμέλημα σύμφωνα με το άρθρο 275 (παράγραφος 1, κώδικας Ποινικής Δικονομίας). Αυτά, όμως, θα μπορέσουμε να τα αναλύσουμε αργότερα.

Ο θεωρητικός λόγος της θεμελίωσης αυτής έγκειται στην έννομη προστασία μέσω της δραστηριότητας του αμυνόμενου. Δηλαδή, μπορείτε να προβάλετε άμυνα και σε άδικες πράξεις που δε συνιστούν εγκλήματα, όπως η φωτογράφηση χωρίς τη θέληση εκείνου που φωτογραφίζεται (παραπάνω Γ.Α. Μαγκάκης). 

Λόγω της αύξησης της εγκληματικότητας έχουν αυξηθεί κατά πολύ οι πιθανότητες για τον ασκούμενο να κάνει χρήση των τεχνικών του σε καταστάσεις που θα τύχουν στο δρόμο ή οπουδήποτε αλλού (Street Fighting ή πρακτική αυτοάμυνα). Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να μπορεί να ανταπεξελθει σε αυτές τις καταστάσεις. Επίσης, καλό είναι οι Δάσκαλοι των πολεμικών να εμμείνουν σ’ αυτές πέρα από την καλή υγεία, την καλή φυσική κατάσταση, την εσωτερική αρμονία που είναι περιεχόμενο όλων των πολεμικών τεχνών.

Για να επικαλεσθούμε άμυνα κατά το άρθρο 22 Π.Κ. πρεπει:

Πρώτον, να δεχθούμε επίθεση: ως επίθεση εννοούμε την ανθρώπινη συμπεριφορά που εκθέτει σε άμεσο κίνδυνο ένα έννομο αγαθό. Η επίθεση πρέπει να στρέφεται κατά εννόμων αγαθών που αφορούν το άτομο ή άλλο άτομο, δηλαδή προς χάριν τρίτου και αυτό είναι το δεύτερο στάδιο. Προσοχή, όμως, στη νομική κατάσταση της «συναίνεσης του παθόντος», όπου, δηλαδή, ο τρίτος συναινεί στην επίθεση που δέχεται (άρθρο 308 παρ. 2 Π.Κ.) σε απλή σωματική βλάβη και δεν προσκρούει στα χρηστά ηθη (π.χ. σύζυγος με σύζυγο, όπου η σύζυγος προς τρίτον του λέγει να μην ανακατεύεται στα οικογενειακά τους θέματα ενώ ο σύζυγος ετοιμάζεται να τη χτυπήσει προκαλώντας ελαφρά σωματική βλάβη). Τρίτον, η επίθεση πρέπει να είναι άδικη. Τέταρτον, πρέπει να είναι παρούσα (π.χ. δεν μπορείτε κάτω από τα όρια της αμύνης να επιτεθείτε –αν τον βρείτε- στον κλέφτη του κινητού σας τρεις μέρες μετά την κλοπή. Σε αυτήν την περίπτωση ή προβάλετε θεμιτή αυτοδικία (άρθρο 282 Α.Κ.) ή μηνύετε αυτόν που το έχει κλέψει).

Αυτή, λοιπόν, είναι η κατάσταση άμυνας. Στην αμυντική πράξη, δηλαδή, την αναγκαία προσβολη του επιτιθέμενου, που γίνεται, για να αποκρουστεί η επίθεση, υποκείμενο μπορεί να είναι αυτός που δέχεται την επίθεση, αλλά, και ο τρίτος. Πρέπει να αντιπροσβάλλουμε έννομο αγαθό του ιδίου του επιτιθέμενου και τότε, όμως, είναι αναγκαίο να μην υπάρχει δυσαναλογία μεταξύ άμυνας και επίθεσης, γιατί έχουμε υπέρβαση των ορίων αμύνης (άρθρο 23 Π.Κ.). Σ’ αυτή την περίπτωση, για να μην τιμωρηθεί ο αμυνόμενος, οφείλει να αποδείξει ότι υπερέβει τα όρια της άμυνας, γιατί η επίθεση του προκάλεσε φόβο ή ταραχή και δεν μπορούσε ψύχραιμα να ελέγξει τον εαυτό του. Λόγω της εκμάθησης και προπόνησης συνδυασμένων τεχνικών (γροθιά-κλωτσιά-άλλου είδους γροθιά- χτύπημα με γυμνό χέρι πλάγια ή ευθεία και χιλιάδες συνδυασμοί) από τον ασκούμενο στις πολεμικές τέχνες με αυξημένη ταχύτητα και ιδιαίτερη δύναμη είναι αναγκαίο να σταθμίζει ο ασκούμενος το πότε ο άδικος (-οι) επιτιθέμενος (-οι) εξουδετερώνεται (-ονται). Δεν είναι δυνατόν να δέρνει ανηλεώς τον αρχικά επιτιθέμενο, όταν αυτός έχει εξουδετερωθεί και να επικαλείται ότι βρισκόταν στα όρια άμυνας. Εκτός, αν λόγω της αύξησης της αδρεναλίνης δεν ελέγχει τον εαυτό του.

Ακολουθούν ορισμένες πρακτικές συμβουλές:

1) Φροντίστε να έχετε μάρτυρες της άδικης επίθεσης και της άμυνας που προβάλετε.

2) Ειδοποιήστε με μικρές κοφτές κουβέντες τον επιτιθέμενο να σταματήσει, π.χ. «σταμάτα» ή «κάνε πίσω» επιτακτικά (Κ. Wilkinson σελ. 80 περιοδ. COMBAT Μάρτιος 1999) και φροντίστε αυτό να το ακούν οι μάρτυρες που είναι παρόντες.

3) Αποφύγετε την επίθεση, αν είναι μικρή ή ασήμαντη ή αποκρούεται τουλάχιστον με ίσης, παραπλήσιας δύναμης χτύπημα (δε χρειάζεται να επιδείξετε στο μεθυσμένο το επίπεδο όλων των τεχνικών σας).

4) Χρησιμοποιείστε την κραυγή Κιαϊ ή Κία ή όποια άλλη της τέχνης σας. Σαστίζει, προκαλεί σύγχυση, γιατί-μην ξεχνάτε- ο εν αδίκω επιτιθέμενος είναι δειλός. (Κ.Wilkinson όπου παραπάνω).

Αν τώρα βρεθείτε προ μεγάλου κινδύνου και ιδίως, αν ο επιτιθέμενος είναι ιδιαίτερα μεγαλόσωμος ή γυμνασμένος ή επαγγελματίας μπράβος ή εριστικός (τσαμπουκάς, ο νταής της γειτονιάς), ακολουθείτε τα στάδια 1, 2, 4 μέχρι του επιπέδου που θα εξουδετερώσετε πλήρως τον επιτιθέμενο και θα νιώσετε ασφάλεια.

Όλα αυτά είναι απλώς ψήγματα ενός τεράστιου θέματος. Πάντως σε μια εμπλοκή σας να ξέρετε ότι ούτε αυτόματα απαλλάσσεστε ούτε όταν ηρεμήσετε, οι αρχές (αστυνομία, δικαστήριο) θα γνωρίζουν σε τι κατάσταση βρεθήκατε. Εσείς θα τους διαφωτίσετε και θα τους κάνετε να καταλάβουν ότι το δίκαιο δεν υποχωρεί στο άδικο, γιατί άλλωστε «καλύτερα να σε δικάζουν δώδεκα από το να σε κουβαλάνε έξι».(K. Wilkinson). 

Κών/νος Αθανασόπουλος, Δικηγόρος Αθηνών 

*Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «μονοπάτι του πολεμιστή» τεύχος 12

patriotikipolitofilaki